Postępująca koncentracja ruchu sieciowego wokół kilku największych portali rodzi pytania o przyszłość internetu. Efektem tej koncentracji może być powolne zastępowanie ogólnodostępnej sieci umożliwiającej nieograniczoną wymianę informacji przez zbiór wydzielonych, często płatnych, serwisów realizujących bardzo konkretne funkcje.
Witold Jankowski: W latach 1995 – 2006 ruch w sieciach internetowych wzrósł z 10 terabajtów do 1 eksabajta (tj. 1 mln terabajtów), a w tym roku ma przekroczyć 7 eksabajtów. Gwałtownie rośnie także liczba urządzeń podłączonych do sieci. Już dziś jest ich około miliarda, a do 2020 roku ma być ich 20 miliardów. Dynamiczny rozwój sieci idzie w parze z silną koncentracją. Dziesięć najważniejszych serwisów internetowych w Stanach Zjednoczonych generuje 75 proc. odsłon.
Jeden z tych serwisów, Facebook, w ciągu niespełna trzech lat zwiększył liczbę swoich użytkowników pięciokrotnie, do ponad 500 milionów. Efektem tej koncentracji może być powolne zastępowanie ogólnodostępnej sieci umożliwiającej nieograniczoną wymianę informacji przez zbiór wydzielonych, często płatnych i stale doskonalonych, serwisów realizujących konkretne funkcje. Jak należy rozumieć te zmiany? Jakie szanse i zagrożenia stwarzają?
Paweł Czajkowski: Na pewno jesteśmy w momencie pewnego przełomu, choć bardzo trudno stwierdzić, na jakim etapie dziś się znajdujemy. Wyszliśmy już z fazy społecznego strachu przed IT, kiedy rozwój nowych, innowacyjnych rozwiązań był domeną specjalistów w białych kitlach. Technologie informatyczne są powszechne, a ich masowość jest jednym z najważniejszych czynników przyspieszających dalszy rozwój IT. Na zasadzie „sprzężenia zwrotnego” twórcy technologii odpowiadają na nowe pomysły użytkowników tych technologii. Przekonujemy się o tym dobitnie właśnie dziś, kiedy korporacje zaczynają korzystać z rozwiązań wypracowanych przez twórców blogów czy serwisów wykorzystujących technologię wiki.
Nicholas Carr: Ogromny wzrost przepustowości sieci sprawił, że wszystkie te rozwiązania technologiczne, z których do niedawna mogliśmy korzystać jedynie w obrębie sieci korporacyjnych, stają się dostępne za pośrednictwem internetu. W efekcie sieć staje się wielkim ogólnodostępnym komputerem. Coraz więcej firm zaczyna korzystać z tych nowych możliwości, zastępując wykorzystywaną infrastrukturę i aplikacje rozwiązaniami dostępnymi w sieciach korporacyjnych lub ogólnodostępnym internecie. Upowszechnienie tego typu modelu przetwarzania, określanego mianem cloud computing, to rewolucja na miarę tej, której byliśmy świadkami trzydzieści lat temu, kiedy na masową skalę upowszechniły się komputery osobiste. Rozwój cloud computing jest odpowiedzią na rosnącą nieefektywność wykorzystania i utowarowienie technologii informatycznych, a w efekcie utratę przez nie znaczenia jako czynnik przewagi konkurencyjnej.
Ostatnie kilkadziesiąt lat to spadek efektywności i wzrost skomplikowania rozwiązań IT. Jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku, kiedy potrzeby informacyjne wielkich organizacji były realizowane za pomocą komputerów centralnych (mainframes), ich moc obliczeniowa była wykorzystywana w 80 proc. Równocześnie ze względu na fakt, że były to rozwiązania ściśle scentralizowane, oferujące użytkownikom ściśle określony i relatywnie wąski zakres usług, takich jak naliczanie płac, zarządzanie nimi sprowadzało się praktycznie do kwestii eksploatacyjnych, a więc zapewnienia odpowiedniej wydajności rozwiązań. W miarę upowszechniania się komputerów osobistych, sieci, architektury klient‑serwer, a także internetu rosła liczba aplikacji i funkcji, które można realizować za pomocą sprzętu komputerowego. W ślad za tym wzrastał jednak koszt ich utrzymania, a także spadała efektywność. Firmy przeznaczały coraz więcej środków na utrzymanie i integrację rozwiązań IT. Równocześnie wykorzystywały ją średnio w zaledwie w 20 proc., cały czas rozwijając swoją infrastrukturę tak, aby podołała gwałtownym wzrostom zapotrzebowania na moc obliczeniową, które zdarzały się zaledwie kilka razy do roku. Stopień skomplikowania wewnętrznego infrastruktury informatycznej przekładał się także na brak efektywnych metod porozumienia i integracji (alignment) celów działu technologicznego z celami strategicznymi całej organizacji. Przez kilkadziesiąt lat korporacyjne rozwiązania informatyczne były rozwijane w silnej izolacji, a więc w modelu zupełnie odwrotnym niż reszta biznesu, opartego w coraz większym stopniu na komunikacji i współdzieleniu wiedzy.
Borys Stokalski: Żyjemy w interesujących czasach, w których następuje wyraźna zmiana paradygmatu. Odchodzimy powoli od modelu samodzielnego, forsownego rozwoju infrastruktury teleinformatycznej w stronę standaryzacji i powszechnej informatyzacji. Technologie informacyjne przestały być obszarem bezrefleksyjnych inwestycji. Rośnie grupa dojrzałych i świadomych użytkowników, którzy zaczynają myśleć o nich w kategorii narzędzia pomocnego w osiąganiu celów biznesowych.
Żyjemy w ciekawych czasach, w których następuje wyraźna zmiana paradygmatu. Odchodzimy powoli od modelu samodzielnego, forsownego rozwoju infrastruktury teleinformatycznej w stronę standaryzacji i powszechnej informatyzacji.
To proces korzystny z punktu widzenia realizacji strategii czy efektywności przedsiębiorstw. Równocześnie jednak prowadzi do pozbawienia wpływu na decyzje dotyczące technologii ich dotychczasowych dysponentów, tj. pracowników działu informatyki.
Witold Jankowski: Jakie będą efekty zmian, które zachodzą dziś w sferze IT i w obrębie internetu?
Nicholas Carr: Najlepszym sposobem na zrozumienie zjawisk zachodzących w tej chwili jest spojrzenie w przeszłość. W historii mamy wiele przykładów działań, które doprowadziły do szybkiej rezygnacji z pewnych technologii, sposobów ich wykorzystania lub finansowania i zastąpienia ich innym modelem. Tak właśnie było z energią elektryczną, kiedy to w ciągu kilkudziesięciu lat na przełomie XIX i XX wieku wielkie zakłady przemysłowe zrezygnowały z budowania własnych minielektrowni i zaczęły korzystać z ogólnodostępnej sieci dostaw. Podobnie będzie z mocą obliczeniową i systemami informatycznymi. Tysiące centrów przetwarzania danych zostanie zastąpionych wielkimi centrami utrzymywanymi przez grupę wyspecjalizowanych firm. Na razie to zjawisko zachodzi bardzo powoli.
Jednak wystarczy, że w każdym segmencie rynku kilka organizacji zacznie wykorzystywać ten model przetwarzania, by błyskawicznie rozprzestrzenił się on wśród konkurencji.
PRZECZYTAJ TAKŻE: Komu pomaga chmura? »
„Chmurofobia” to próba obrony starego porządku
Dariusz Nawojczyk PLWielu grupom naprawdę zależy, abyśmy nie przestawali się bać chmury.
Borys Stokalski: Upowszechnienie modelu cloud computing będzie prawdopodobnie procesem dynamicznym. Jego efektem będzie rozszerzanie ogólnodostępnej infostruktury o kolejne funkcje, do niedawna uznawane za unikalne. Przykładem takiego zjawiska w świecie gier komputerowych jest upowszechnienie standardowych motorów (engines), na których oparte są zupełnie różne gry. Infostruktura będzie platformą do budowania usług, których sukces oparty będzie na ekonomii skali. Oczywiście dalsze rozszerzanie pakietu standardowych usług nie wyklucza dalszego rozwoju ofert zbudowanych z całkowicie specyficznych elementów, np. opartych na unikalnym doświadczeniu klienta. Nawet one jednak w coraz większym stopniu będą budowane ze standardowych komponentów.
Marek Szydłowski: Rozwój ogólnodostępnych platform realizujących wyspecjalizowane usługi rodzi szereg konsekwencji prawnych. Najważniejsze z nich związane są z kwestiami ochrony własności intelektualnej, praw autorskich, ochroną danych osobowych, a także odpowiedzialnością firm za realizację i bezpieczeństwo poszczególnych usług. Korzystając z pewnych funkcji dostępnych w sieci, za każdym razem zostawiamy ich dostawcom informację o nas samych. Kontrola tego, w jaki sposób są one wykorzystywane, jest dziś dalece niezadowalająca. Podobnie zresztą jak uregulowanie kwestii związanych z odpowiedzialnością w przypadku problemów z realizacją usług. Jeśli zdecydujemy się na cloud computing, to będzie to oznaczało, że firma dostarczająca tego typu usługi będzie wiedziała o naszym przedsiębiorstwie niemal wszystko. Jaka jest jej odpowiedzialność za ewentualną utratę lub ujawnienie naszych danych? Co się stanie z danymi w przypadku upadłości dostawcy usług?
Rozwój ogólnodostępnych platform realizujących wyspecjalizowane usługi rodzi szereg konsekwencji prawnych związanych m.in. z ochroną własności intelektualnej, kwestią praw autorskich, a także bezpieczeństwa danych osobowych.
Witold Jankowski: Rozwiązania cloud computing mogą okazać się innowacją, która zmieni sposób funkcjonowania firm w wielu segmentach rynku. Aby tak się stało, przedsiębiorstwa muszą jednak wypracować odpowiedni sposób wykorzystania nowego modelu dostępu do rozwiązań informatycznych. Czy już dziś można wyróżnić jakieś wzorce korzystania z rozwiązań cloud computing?
Nicholas Carr: Dostrzegam trzy podstawowe wzorce. Pierwszy to model tzw. chmury prywatnej (private cloud). Jest on szczególnie atrakcyjny dla dużych korporacji, które obawiają się korzystania z rozwiązań opartych na ogólnodostępnej sieci. Zamiast przeniesienia swoich systemów do internetu dokonują one ich centralizacji wewnątrz firmy, po to by udostępnić je użytkownikom korporacyjnym w formie usług. Taki sposób korzystania z technologii pozwala na utrzymanie pełnej kontroli nad zasobami, zapewniając równocześnie ich lepsze wykorzystanie, dzięki mechanizmom wirtualizacji.
Drugi wzorzec to model, w którym zasoby dostępne za pośrednictwem cloud computing są uzupełnieniem dotychczasowych rozwiązań (to tzw. model hybrydowy). Zastosowanie tego typu jest dość wygodne, bo nie wymaga żadnych zmian w wykorzystywanych do tej pory rozwiązaniach, a równocześnie pozwala na wykorzystanie szans, jakie daje cloud computing wszędzie tam, gdzie jest to najbardziej uzasadnione.
Trzeci sposób wykorzystania nowego modelu dostępu do technologii to oparcie swoich platform w całości na rozwiązaniach dostępnych za pośrednictwem internetu, czyli w tzw. chmurze publicznej (public cloud). To najbardziej radykalne rozwiązanie niezbyt atrakcyjne z punktu widzenia dużych firm, które zwykle posiadają rozbudowane zasoby IT, za to dość korzystne z punktu widzenia nowych przedsiębiorstw. Zaletą tego modelu jest możliwość bezpośredniego powiązania popytu na moc obliczeniową z podażą rozwiązań IT.
Paweł Czajkowski: Wszystkie organizacje stają dziś przed sporym wyzwaniem związanym z wypracowaniem indywidualnego wzorca wykorzystania nowych metod dostępu do rozwiązań informatycznych. Cloud computing jest na tyle innowacyjnym rozwiązaniem lub modelem, że granica pomiędzy procesami, które muszą być wspierane za pomocą systemów wdrożonych i utrzymywanych wewnątrz organizacji, a tymi, które można obsługiwać za pomocą standardowych narzędzi dostępnych przez internet, jest bardzo płynna. Zupełnie inaczej przebiega w przedsiębiorstwach, które są w fazie dynamicznego rozwoju, a inaczej w firmach o ustalonej pozycji rynkowej.
Witold Jankowski: Jak w obliczu tych zmian w modelu przetwarzania danych wygląda przyszłość korporacyjnych działów informatyki? Dziś ich głównym zadaniem jest rozwój i utrzymanie rozwiązań informatycznych w przedsiębiorstwach. Jakich kompetencji będą potrzebowali ich pracownicy?
Nicholas Carr: Okres transformacji, podczas którego firmy zastępują tradycyjny model przetwarzania danych rozwiązaniami cloud computing, rodzi szczególny popyt na kompetencje już posiadane przez pracowników działów IT, takie jak umiejętność szybkiej analizy dostępnych technologii czy zdolność do wyboru dobrego momentu do migracji. Faktycznie jednak w miarę jak upowszechniać się będzie cloud computing, coraz trudniej będzie wyobrazić sobie funkcjonowanie działów informatyki w obecnym kształcie. Podstawowym wyzwaniem, przed którym staną dyrektorzy ds. informatyki, będzie reorganizacja pracy kierowanych przez nich komórek i ponowna analiza ich oferty wartości.
Zapewne ciężar pracy przeniesie się z optymalizacji zarządzania wewnętrznymi zasobami na poszukiwanie lepszych sposobów zarządzania informacjami, analizy danych, a także wypracowywania wzorców, według których wewnętrzne procesy będą realizowane przy wsparciu zewnętrznych zasobów. W ten sposób działy IT przekształcą się z jednostek wdrażających rozwiązania w informacyjnych brokerów usprawniających dostęp do potrzebnych danych.
Bogusława Matuszewska: Zmiany, o których tu mówimy, będą następować powoli. Przestawienie się na nowy model funkcjonowania zorientowany na świadczenie usług jest bardzo czasochłonne. Operatorzy telekomunikacyjni od wielu lat słyszą pytania o to, po co dalej rozbudowują infrastrukturę, skoro mogliby ją współdzielić, skupiając się na konkurencji opartej na ofercie usługowej.
Upowszechnienie rozwiązań cloud computing nasili presję na zwiększanie przepustowości łączy. W ten sposób szybko dojdziemy do momentu, w którym konieczne będą zmiany w regulacjach i modelu finansowania dalszego rozwoju sieci dostępowej.
Mimo wszystko jednak dalej niemal wszyscy samodzielnie inwestujemy w sieć i dopiero kolejny etap jej rozbudowy, związany z budową telefonii nowej generacji opartej na technologii LTE (Long Term Evolution), sprawia, że operatorzy zaczynają rozważać wspólne inwestycje. Podobnie będzie z działami informatyki. Dopóki organizacje będą dostrzegać uzasadnienie biznesowe dla utrzymywania wewnętrznych komórek IT, a ich praca będzie przyspieszała tempo wprowadzania nowych usług na rynek (time to market), dopóty działy informatyki będą funkcjonować w dotychczasowym modelu.
Witold Jankowski: Jakie szanse dla państwa firm niesie upowszechnienie nowych trendów sieciowych takich jak cloud computing?
Bogusława Matuszewska: Nowy model dostępu do rozwiązań informatycznych daje operatorom telekomunikacyjnym możliwość poszerzenia oferty o nowe rozwiązania technologiczne i biznesowe, a przez to znaczące poszerzenie grupy klientów. Usługi tego typu wydają się szczególnie atrakcyjne z punktu widzenia małych i średnich firm, które do tej pory nie mogły sobie pozwolić na zakup zaawansowanych rozwiązań informatycznych. Poszerzenie oferty dla odbiorców biznesowych ma silne uzasadnienie ekonomiczne. Można wręcz powiedzieć, że będzie stanowić fundament inwestycji w nowe i kosztowne technologie bezprzewodowej transmisji głosu i danych, takiej jak LTE.
Paweł Czajkowski: Cloud computing jak każda nowa technologia przynajmniej na początku będzie stanowić źródło przewagi konkurencyjnej. Przekonaliśmy się o tym sami, prowadząc kilkuletni projekt transformacji procesów wsparcia IT wewnątrz HP.
Pojawienie się nowego modelu dostępu do rozwiązań IT jest dla firm informatycznych i telekomunikacyjnych unikalną szansą na poprawienie swojej pozycji rynkowej poprzez poszerzenie ofert i pozyskanie nowych klientów.
Efektem zmian jest ogromna konsolidacja centrów danych (ich liczba spadła z osiemdziesięciu sześciu do zaledwie sześciu), a także znaczne obniżenie kosztów przygotowywania kolejnych produktów i usług IT. Pojawienie się nowego modelu dostępu do rozwiązań informatycznych jest dla firm technologicznych i telekomunikacyjnych unikalną szansą na poprawienie swojej pozycji rynkowej poprzez poszerzenie oferty i pozyskanie nowych klientów.
Marek Szydłowski: Internet wciąż rodzi nowe możliwości, nawet bez konieczności wykorzystania rozwiązań cloud computing. Niedawno w Stanach Zjednoczonych zapytano użytkowników internetu, za jaką sumę byliby skłonni udostępnić dane o sobie. Średnia okazała się wyjątkowo niska i nie przekraczała kilku dolarów. To ogromna szansa biznesowa! Już dziś korzystają z niej największe instytucje finansowe.
W miarę jak upowszechniać się będzie cloud computing, coraz trudniej będzie wyobrazić sobie funkcjonowanie działów informatyki w obecnym kształcie. Podstawowym wyzwaniem, przed którymi staną zarządzający, będzie reorganizacja pracy komórek IT i ponowna analiza ich oferty wartości.
Oferują one klientom, którzy zgodzą się na udostępnienie informacji o swoim położeniu, dostarczanie za pośrednictwem telefonu komórkowego personalizowanych komunikatów o najbliższych placówkach banku i punktach sprzedaży oferujących atrakcyjne zniżki dla posiadaczy kart kredytowych. Możliwości wynikające z personalizacji oferty na podstawie danych dotyczących aktywności w sieci są niemal nieograniczone zarówno z punktu widzenia firm obsługujących rynek masowy, jak i odbiorców instytucjonalnych. Oczywiście tego typu działalność może budzić spory niepokój. Jednak nadzieje, że zostanie ona w drastyczny sposób ograniczona, są płonne. Komisja Europejska, która zajmuje najbardziej pryncypialne stanowisko w kwestiach bezpieczeństwa informacji, dąży do uporządkowania tylko kwestii związanych z nieświadomym udostępnianiem danych. Jeżeli użytkownik wyrazi zgodę na przetwarzanie informacji o jego aktywności, ich wykorzystanie nie będzie w żaden sposób ograniczane.
Na drodze prowadzącej do upowszechnienia nowych metod dostępu do technologii stoi wciąż wiele barier. Do najważniejszych należą lęk o bezpieczeństwo danych przechowywanych poza firmą i brak funduszy, które pozwoliłyby rozwinąć na masową skalę infrastrukturę na potrzeby cloud computing.
Bariery te mają charakter tymczasowy. Kwestie związane z bezpieczeństwem zapewne zostaną wkrótce rozwiązane zarówno na gruncie technologicznym, jak i prawnym. Już niedługo powinny pojawić się na rynku firmy oferujące dowolne zasoby IT i gwarantujące wysokiej jakości zabezpieczenia w zakresie dostępu do danych. Wzrost popytu na usługi cloud computing doprowadzi także do wypracowania nowych standardów umów, w sposób satysfakcjonujący dla obu stron regulujących kwestie odpowiedzialności za bezpieczeństwo przechowywanych danych. Przynajmniej część barier o charakterze finansowym może zostać zniesiona dzięki zaangażowaniu w rozwój infrastruktury nie tylko ze strony firm IT, w naturalny sposób zainteresowanych rozszerzaniem oferty swoich usług, ale także sektora publicznego lub wręcz inwestorów powiązanych z rządami nowych potęg gospodarczych, takich jak Chiny czy Korea Południowa. Dlatego już dziś warto przygotować się na wyzwania związane z dostosowaniem wykorzystywanych rozwiązań IT do nowego modelu dostępu do technologii określonego dziś mianem cloud computing, który może zdeterminować rozwój organizacji w najbliższych latach.
PRZECZYTAJ TAKŻE: W czym tkwi potencjał cloud computingu? »
Chmura napędzająca gospodarkę
Stanisław Krauze PLAmerykanie już dawno przekonali się, jak wielkie znaczenie dla biznesu i rozwoju gospodarki mają rozwiązania w chmurze. W tym samym kierunku zaczyna podążać Europa. W czym tkwi potencjał cloud computingu i jakie wyzwania czekają przedsiębiorców, którzy albo rozwijają tego typu rozwiązania, albo właśnie planują je wdrożyć?
