Sektor publiczny tworzą organizacje odpowiedzialne za najbardziej skomplikowane procesy biznesowe. Ich misja, skupiona na obywatelu oraz sumiennym wypełnianiu prawa i regulacji, wymaga skrupulatności, dokładności i sprawności organizacyjnej. Jakakolwiek nieprawidłowość w realizacji tych zadań może być przyczyną nierówności społecznych i niewłaściwego gospodarowania środkami publicznymi.
Kiedy przyjrzymy się bliżej zagadnieniu uszczelniania luki VAT, o którym tak wiele mówi się dziś w Polsce, to powinniśmy pamiętać, że zjawisko to przekłada się na zachwianie mechanizmów uczciwej konkurencji. Zgodnie z zasadą, że „gorszy pieniądz wypiera lepszy”, podmioty dokonujące oszustw podatkowych będą w stanie zaoferować lepszą cenę za swoje produkty i usługi. W konsekwencji, przełoży się to na eliminację z rynku uczciwego przedsiębiorcy – to jest właśnie najważniejszy cel walki z nadużyciami. Oczywiście efektem skutecznej prewencji nadużyć jest również wzmocnienie budżetu państwa i wzrost dobrobytu społeczeństwa.
Doświadczenia SAS w zakresie realizacji wdrożeń systemów do wykrywania ryzyka występowania nadużyć pokazują, że nie zawsze jest to tylko walką z wyłudzeniami lub szarą strefą. Jednocześnie, są to mechanizmy pozwalające na proaktywną realizację statutowych zadań administracji. Przykładami mogą być: ocena ryzyka występowania przemocy w rodzinie, monitorowanie dofinansowania projektów i inwestycji czy organizacja procesów kontroli maksymalizująca ich efektywność i dokładność. Systemy te, poza monitorowaniem samych transakcji, czyli np. zwrotów VAT lub wypłat świadczeń, mogą także czuwać nad poprawnością działań w obszarze procedur zakupowych.
Analizując zagraniczne projekty SAS i polskie doświadczenia z wdrożeń, m.in. w Ministerstwie Finansów czy PKO Banku Polskim, możemy wskazać 5 cech istotnych dla skutecznego wdrożenia systemu analizy ryzyka nadużyć.
OTWARTOŚĆ. Właściwa identyfikacja ryzyka wynika z umiejętności uchwycenia kontekstu zdarzeń. W cyfrowych czasach informacje wzbogacające analizę mogą pochodzić z wielu źródeł.
DOPASOWANIE. Bezustannie zmieniające się prawo, regulacje i zasady codziennie są atakowane przez równie elastycznych przestępców. Rozbudowany arsenał metod analitycznych pozwala dopasowywać się do zmieniających się warunków biznesowych.
PRZYSTĘPNOŚĆ. Doświadczenie i wiedza merytoryczna nie zawsze idą w parze z kompetencjami technicznymi i statystycznymi. Przystępność i różnorodność użytkowników, metod i narzędzi jest przewagą w walce z nadużyciami.
PROCESOWOŚĆ. Identyfikacja nadużyć jest procesem, który, stosowany na wielką skalę, wymaga odpowiedniego zaprojektowania i wsparcia. Integracja, automatyzacja, raportowanie, kontrola i współpraca analityków są kluczowymi aspektami systemów wykrywania nadużyć.
WYDAJNOŚĆ. Dynamika reagowania na podejrzenia wystąpienia nadużyć powinna być dopasowana do ich charakteru i adresować cele biznesowe, równoważąc je z satysfakcją obywatela i sprawnością procesów biznesowych. Architektura przetwarzania danych powinna także adresować ich wolumen.
Podniesienie efektywności, sprawność w działaniu i skrupulatność w wypełnianiu misji społecznej oraz przestrzeganiu regulacji to podstawowe korzyści z kompletnego wdrożenia platformy do przeciwdziałania nadużyciom. Zmiany spowodowane rozwojem cyfrowego społeczeństwa z jednej strony podnoszą naszą ekspozycję na ryzyko aktywności grup przestępczych i wyłudzeń, z drugiej jednak dają nam informacje, dzięki którym można właściwie się zabezpieczać. Obywatel oczekuje od instytucji publicznych sprawności w działaniu, urzeczywistnianej dzięki wykorzystaniu analityki.
Skąd jednak czerpać najlepsze praktyki i wzorce? Najpewniejszym źródłem jest sektor finansowy, którego podstawą funkcjonowania jest umiejętność oceny ryzyka ¬kredytowego (najlepiej nam znanego), ale także operacyjnego. Od instytucji finansowej oczekujemy bezpieczeństwa i stabilności – podobnych cech szukamy w administracji publicznej. W Polsce najbardziej kompleksowe wdrożenie systemu do przeciwdziałania nadużyciom przeprowadził PKO Bank Polski.Przekrojowe informacje o zdarzeniach poddawane są tam zaawansowanej analizie, aby w uporządkowanym procesie biznesowym różne zespoły użytkowników mogły skutecznie reagować na pojawiające się zagrożenia w czasie rzeczywistym. Już w trakcie wdrożenia PKO Bank Polski mógł ograniczyć straty z tytułu nadużyć, równocześnie ograniczając ilość fałszywych alarmów (tzw. false positive). Bank wykorzystuje złożoność tzw. metody hybrydowej (metodyka własna SAS), dzięki której jest w stanie reagować na zmieniające się trendy oraz identyfikować zorganizowane działania przestępcze (analiza sieci powiązań).
Ten tekst jest częścią projektu How to do IT. To twój sprawdzony przewodnik po cyfrowej transformacji i technologiach dla biznesu. Zapisz się na newsletter projektu!
Nie tylko sektor finansowy jest dobrym przykładem skutecznie przeprowadzonej transformacji. Od 2012 roku Narodowy Fundusz Zdrowia wykorzystuje narzędzia SAS do analiz i monitorowania nadużyć w obszarze refundacji leków. Dzięki temu możliwe jest ograniczenie wyłudzeń, identyfikacja współpracujących ze sobą osób i podmiotów oraz otrzymywanie wartościowych informacji wspierających tworzenie polityki lekowej w Polsce. Od 2016 roku Ministerstwo Finansów jest użytkownikiem analityki SAS w zakresie walki z szara? strefa? oraz uszczelnianiem luki w podatku VAT. Analityka pozwala na zwiększenie trafności typowania podmiotów do kontroli, co bezpośrednio przekłada się na podniesienie sprawności działania administracji publicznej oraz ograniczenie działań kontrolnych wobec uczciwych podatników. Dodatkowo automatyzacja całego procesu ma na celu przyśpieszenie analizy o 20‑30%, zwiększając w ten sposób dynamikę reagowania na nadużycia i podnosząc stopień zabezpieczenia finansów publicznych.
SAS na całym świecie zdobywał doświadczenia z wielu wdrożeń w administracji podatkowej (np. Belgian Federal Public Service, HM Revenue & Customs, Estonian Tax and Custom Board). Naszą skuteczność potwierdziliśmy także w obszarach zabezpieczenia społecznego, wspierając realizację programów socjalnych i działania instytucji ubezpieczenia społecznego. W Belgii The Federal Public Service (FPS) Social Security wykorzystuje analitykę do podniesienia skuteczności działania ograniczonej liczby inspektorów. W zaledwie pół roku udało się zbudować system analityczny, który trzykrotnie zwiększył skuteczność procesu kontroli, zapewniając ponad 50% trafność. W USA Los Angeles County oszczędza miliony dolarów dzięki analizie danych, identyfikacji złożonych wzorców nadużyć i odpowiednim działaniom kontrolnym. Budowane i analizowane sieci powiązań pozwalają na odnajdywanie zjawisk niewidocznych dla operatora. Odpowiednio przetworzone i skorelowane dane ujawniają nieznane dotąd zjawiska niepożądane, a kierowane kontrole mają ponad 40% skuteczność.
Wdrożenia rozwiązań do wykrywania nadużyć są złożonymi projektami. Jednak przytoczone przykłady i nasze doświadczenia pokazują, że już na etapie pilotaży możliwe jest zbudowanie wystarczającego uzasadnienia biznesowego dla przeprowadzenia tej transformacji. Korzyści wpływają zarówno na stan finansów publicznych, budżety programów socjalnych, jak i na wizerunek administracji w oczach obywateli. Pozwalają budować sprawne państwo skupione na interesie każdego z nas.
