Zmiany w ustawodawstwie UE i Polski umożliwiły tworzenie organizacji prowadzących zbiorową działalność inwestycyjną w formie spółek handlowych oraz uregulowały zasady ich funkcjonowania.
Partnerem materiału jest Kancelaria Prawna Rożko i Wspólnicy.
Alternatywne fundusze inwestycyjne na poziomie europejskim uregulowała dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/61/UE z 8 czerwca 2011 r., zwana potocznie dyrektywą AIFMD. Implementacja dyrektywy do polskiego porządku prawnego zajęła naszemu ustawodawcy kilka lat.
Od 2016 roku zbiorowe podmioty inwestycyjne w Polsce mogły rozpocząć funkcjonowanie w formie spółek handlowych jako: spółki akcyjne, komandytowo‑akcyjne lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Z drugiej strony regulacje zakazały prowadzenia zbiorowej działalności inwestycyjnej w innej formie niż alternatywne spółki inwestycyjne (ASI) lub fundusze inwestycyjne działające na dotychczasowych zasadach. ASI w tej formie natychmiast stały się konkurencją dla obecnych na rynku od wielu lat TFI oraz ich funduszy inwestycyjnych zamkniętych.
Jak działają ASI
Alternatywne spółki inwestycyjne to wehikuł inwestycyjny służący do zarabiania pieniędzy. Przedmiotem jego działalności jest zbieranie środków od wielu inwestorów w celu ich lokowania w interesie tych inwestorów, zgodnie z określoną polityką inwestycyjną. ASI może być zarządzana w dwojaki sposób: przez komplementariusza, jeśli działa w formie spółki komandytowej lub spółki komandytowo‑akcyjnej i wtedy jest nazywana zewnętrznie zarządzaną ASI, bądź wewnętrznie przez zarząd, jeśli działa w formie spółki akcyjnej, spółki europejskiej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
ASI działa na podstawie zezwolenia KNF lub wpisu do rejestru regulatora. Uzyskanie zezwolenia albo sam wpis należą do obowiązku zarządzającego. Wpis zarządzającego wystarczy w przypadku portfeli niskiej wartości (łączna wartość aktywów wchodzących w skład portfeli inwestycyjnych alternatywnych spółek inwestycyjnych, którymi zamierza zarządzać, nie przekracza, co do zasady, wyrażonej w złotych równowartości kwoty 100 milionów euro). Zarządzający, jedynie wpisywany do rejestru, nie musi spełniać wielu dodatkowych wymogów, takich jak: wymóg kapitałów własnych na określonym poziomie, obowiązek zatrudniania licencjonowanego doradcy inwestycyjnego, konieczność zawiadamiania KNF o wprowadzaniu ASI do obrotu, obowiązek okresowej wyceny aktywów ASI przy zachowaniu wymogów niezależności, stosowanie polityki wynagrodzeń zgodnie z wymogami Ministra Finansów, posiadanie rozbudowanych procedur kontroli i nadzoru wewnętrznego oraz związanej z tym struktury organizacyjnej, a także kontrola KNF nad akcjonariatem zarządzającego ASI. Pomimo tak złagodzonych rygorów wszystkie ASI winny dysponować zespołem zarządzającym, który ma niezbędne kwalifikacje i doświadczenie zawodowe do zarządzania inwestycjami.
W polskim systemie prawnym, oprócz funduszy inwestycyjnych, tylko ASI mogą zbierać kapitały od wielu inwestorów, aby zbiorczo je zainwestować w konkretne projekty inwestycyjne, najczęściej w przedsiębiorstwa i spółki prowadzące działalność handlową, wytwórczą czy budowlaną (spółki portfelowe).
ASI kierowane są zasadniczo do wielu inwestorów, jednak akcjonariat ASI może się składać nawet z jednego inwestora. W opinii ESMA (Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych) oraz polskiego regulatora, o tym, czy dana spółka inwestycyjna spełnia definicję ASI, decyduje nie liczba akcjonariuszy, ale sam fakt, czy może potencjalnie mieć więcej niż jednego wspólnika lub akcjonariusza.
Każda ASI musi mieć sprecyzowaną politykę inwestycyjną, czyli opis celów oraz środków do ich osiągnięcia. Konstruując swoją politykę inwestycyjną, ASI wskazuje najczęściej branże, w których działają spółki portfelowe znajdujące się w przedmiocie jej zainteresowania. Inną ważną cechą ASI jest generowanie zwrotu łączonego z zainwestowanego kapitału z kilku lub nawet wielu poszczególnych inwestycji. Przekłada się to na rozproszenie ryzyka dla inwestorów lokujących w te projekty swoje pieniądze. Istotą zwrotu łączonego jest to, że efekt finansowy dla każdego inwestora w ASI stanowi sumę sukcesów i porażek inwestycyjnych ASI w poszczególnych spółkach portfelowych lub innych lokatach. Inwestorzy najczęściej nie mają prawa, aby na bieżąco decydować o strukturze portfeli lub kontrolować działalność zarządzających, pełniąc raczej rolę tzw. inwestorów pasywnych. W praktyce rola inwestorów może być zwiększana, zaś ich uprawnienia poszerzane na poziomie regulacji statutu ASI.
ASI to wehikuł inwestycyjny służący do zarabiania pieniędzy. Przedmiotem jego działalności jest zbieranie środków od wielu inwestorów, aby je korzystnie ulokować, osiągając odpowiedni zwrot z inwestycji.
Zalety ASI
Zalety ASI wynikają przede wszystkim z wykorzystania sprawdzonych i utrwalonych rozwiązań prawnych, które zapewniają względną prostotę i elastyczność konstrukcji w porównaniu z wysoce specjalistyczną formułą funduszu inwestycyjnego zamkniętego. Przekłada się to wprost na niższe kosztydziałania. W ASI odpadają: koszt depozytariusza funduszu, koszty kwartalnych wycen, koszty dodatkowej sprawozdawczości do Komisji Nadzoru Finansowego czy koszty całej struktury towarzystwa zarządzającego. Praktyka rynkowa wykazała, że koszty funkcjonowania funduszu inwestycyjnego zamkniętego w skali roku rzadko spadały poniżej 200 tysięcy złotych. W przypadku ASI jako spółki handlowej mogą być one znacząco ograniczone, pozostawiając część kapitału na działalność inwestycyjną.
Kształtując politykę inwestycyjną, zarządzający ASI nie są związani sztywnymi, ustawowymi wymaganiami dotyczącymi limitów inwestycyjnych i dywersyfikacji lokat. Duże problemy w praktyce funduszy inwestycyjnych stwarzał wymóg, aby w portfelu znajdowało się co najmniej pięć spółek, z których żadna nie mogła przekroczyć 20% portfela.
ASI może być narzędziem do zwiększania dostępności kapitału na innowacje, ukierunkowanym na wspieranie sektorów wysokich technologii, które z natury są obarczone sporym ryzykiem, albo narzędziem do absorbcji finansowania ze środków publicznych. Obecnie powstaje wiele alternatywnych spółek inwestycyjnych w ramach takich programów jak Starter i Biznest, organizowanych przez Polski Fundusz Rozwoju, lub programów Bridge Alfa Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Alternatywne spółki inwestycyjne stanowią w tym wypadku udane połączenie finansowania ze środków publicznych oraz środków inwestorów prywatnych. Charakterystyczny jest też profil inwestycyjny takich wehikułów – z uwagi na współfinansowanie ze środków publicznych są one w stanie kierować strumień pieniędzy do firm o podwyższonym ryzyku, działających głównie w fazie zalążkowej lub wczesnej fazie rozwoju biznesu. Jest to niewątpliwie szansa dla tych przedsiębiorców, których pomysły biznesowe nie znalazłyby innych źródeł finansowania z powodu wysokiego ryzyka niepowodzenia projektu. ASI z udziałem środków publicznych mają szanse zapełnić tzw. lukę kapitałową w tym segmencie.
ASI może też być ciekawą alternatywą dla tzw. aniołów biznesu i innych inwestorów prywatnych, którzy wykorzystują mechanizm venture capital do lokowania swoich środków w projekty sektora małych i średnich przedsiębiorstw. Szczególnie chodzi o takich inwestorów prywatnych, którzy mają dobrze rozpoznane pomysły inwestycyjne. Poszukują tylko partnerów biznesowych i profesjonalnych zespołów zarządzających, które będą zdolne monitorować spółki portfelowe.
Do traktowania ASI jako platformy rozwoju majątku prywatnego zachęca także zwolnienie podatkowe. Inwestycje kapitałowe ASI w udziały lub akcje stanowiące powyżej 10% kapitału zakładowego przedsiębiorcy po upływie dwóch lat od nabycia są zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych. Takie rozwiązanie sprzyjające budowaniu wartości w ramach ASI umożliwiają reinwestycje całości kapitału zainwestowanego w ASI w kolejne projekty.
