W obliczu zachodzących zmian i niepewności w gospodarce kluczowa staje się szybka identyfikacja nie tylko ryzyk, ale również szans, a także błyskawiczna reakcja i implementacja odpowiednich działań. To właśnie sprawna reakcja i efektywne wdrażanie adekwatnych strategii stają się fundamentem skutecznego zarządzania. Podstawą, która umożliwia takie działanie, jest dobrze zaimplementowana rachunkowość zarządcza oraz kontroling. W ramach niniejszego cyklu artykułów pod tytułem „Zakochaj się w rachunkowości zarządczej”, będę przedstawiać cenne wskazówki oraz sprawdzone praktyki. Ich zastosowanie w praktyce umożliwia zarządzającym korzystanie z danych, niezbędnych do podejmowania trafnych decyzji biznesowych.
Niepewność – oto co zmusza nas do myślenia…i działania
W niniejszym artykule pragnę rozpocząć od przytoczenia słów Billa Gatesa, wybitnego przedsiębiorcy, który stwierdził: „Biznes każdej firmy zaczyna się i kończy na dogłębnej analizie liczb. Niezależnie od tego, czym firma się zajmuje, jeżeli nie jest w stanie wyciągać wniosków z faktów dotyczących własnej działalności i podejmuje decyzje na podstawie powierzchownych informacji lub intuicji, ostatecznie poniesie wysoką cenę.” Ten cytat doskonale wpisuje się w kontekst współczesnych wyzwań, z którymi mierzą się przedsiębiorcy.
Ostatnie lata obfitowały w wyzwania dla gospodarki, zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym, charakteryzując się znaczącą zmiennością warunków działania oraz gospodarczą niepewnością. Okres ten, szczególnie trudny dla przedsiębiorców, został zaznaczony przez dwa nieoczekiwane zdarzenia, określane mianem „czarnych łabędzi”: pandemię COVID‑19, która zasadniczo zakłóciła funkcjonowanie społeczeństw i gospodarek na całym świecie, oraz wybuch konfliktu zbrojnego na Ukrainie, który ponownie wprowadził chaos i niepewność.
W obliczu tych wyzwań, przedsiębiorcy nadal muszą zmagać się z wieloma warunkami makroekonomicznymi, które pozostają poza ich kontrolą. Podsumowanie roku 2023 nie napawa w tym zakresie optymizmem. Przedsiębiorcy nie działają w próżni – wszelkie zmiany w gospodarce, polityce, prawie itd., zarówno na poziomie krajowym, jak i globalnym, mają bezpośredni wpływ na ich działalność. Wymaga to od przedsiębiorców ciągłej czujności i intensyfikacji działań związanych z zarządzaniem ryzykiem.
Wpływ wskaźników makroekonomicznych na sytuacje firm
Wskaźniki makroekonomiczne mają kluczowe znaczenie dla funkcjonowania firm, a ostatnie lata nie były łaskawe ani dla polskiej gospodarki, ani dla gospodarek na całym świecie. Podsumowując rok 2023, napotykamy na dane budzące niepokój i wzmagające niepewność.
Zaobserwowany poziom skumulowanej inflacji na przestrzeni ostatnich 4 lat wynosi niemal 35%. Średnioroczna stopa inflacji w 2023 roku osiągnęła 11,4%, podczas gdy w roku 2022 wynosiła 14,4%. Taki poziom inflacji stanowi jedną z najbardziej znaczących sił oddziałujących negatywnie na inne wskaźniki makroekonomiczne.
Dynamiczny wzrost inflacji przekłada się bezpośrednio na wzrost cen, co z kolei generuje presję płacową. W naturalny sposób ludzie, dążąc do utrzymania dotychczasowego standardu życia, będą domagać się podwyżek. Reakcją przedsiębiorców na wzrost kosztów utrzymania jest podnoszenie cen swoich produktów i usług, aby zachować rentowność. Ten wzajemny wpływ wzrostu cen i presji płacowej tworzy błędne koło, które może prowadzić do problemów z płynnością finansową w wielu firmach. Inflacja wpływa również na stopy procentowe, co przekłada się na poziom kosztów finansowania. Otaczająca nas niepewność gospodarcza i polityczna oddziałuje na wahania kursów walut.
Poniżej przedstawiamy zestawienie kluczowych wskaźników makroekonomicznych z roku 2023 oraz ich wpływ na gospodarkę (skala makro) i sytuację firm (skala mikro):
Kula śnieżna – skutki dla firm pogorszenia się warunków makroekonomicznych
W 2023 roku Polska odnotowała potężny wzrost liczby upadłości firm, osiągając prawie 5 tysięcy przypadków, co stanowi wzrost o 2 tysiące w porównaniu do roku 2022! Jest to najwyższy poziom od 2016 roku, przewyższający nawet okres pandemii i wybuchu konfliktu z Ukrainą. Szczególnie dotknięte kryzysem okazały się branże transportowa, produkcyjna i budowlana. W dużym stopniu, obecna sytuacja jest rezultatem opóźnionych skutków lockdownów. Sektorom najbardziej poszkodowanym w trakcie pandemii udzielono wsparcia państwowego, co odroczyło konsekwencje ekonomiczne na później, a teraz obserwujemy pełne ich ujawnienie.
Firmy powinny teraz skupić się nie tylko na bieżącym monitoringu własnej sytuacji finansowej, ale również na obserwacji kondycji finansowej kluczowych klientów. Jest to szczególnie ważne w przypadkach, gdy przychody firmy w dużym stopniu zależą od niewielkiej grupy klientów. Taka strategia pozwoli na wcześniejsze przygotowanie się na potencjalne zatory płatnicze i poszukiwanie alternatywnych źródeł finansowania.
Jak zidentyfikować ryzyka makro na ryzyka przedsiębiorcy i nimi zarządzić
Jak pokazują przedstawione wskaźniki makroekonomiczne, przedsiębiorcy znajdują się w trudnej sytuacji gospodarczej. Wszelkie zmiany w otoczeniu firm mają bezpośredni wpływ na ich działalność. W obecnych, niepewnych czasach, kluczowe staje się przeprowadzanie dokładnych i uważnych analiz. Takie analizy, uwzględniające otoczenie gospodarcze, polityczne i prawne, powinny być realizowane z należytą starannością.
W organizacji konieczne jest wdrożenie systemów zarządzania ryzykiem, opartych na ciągłym cyklu działania, który obejmuje:
Regularne monitorowanie wskaźników finansowych, analiza wpływu zmian w otoczeniu — zarówno makroekonomicznych, jak i dotyczących konkurencji, kluczowych klientów i dostawców — umożliwia efektywne zarządzanie ryzykiem. Pozwala to na podejmowanie trafnych decyzji, przygotowanie organizacji na ewentualne zmiany oraz budowanie przewagi konkurencyjnej.
Wartości wynikające z wdrożonego monitoringu:
Oswój czarnego łabędzia
Wskaźniki dotyczące znacznego wzrostu liczby upadłości w 2023 roku jasno pokazują, jak duże ryzyko niesie za sobą zaniedbanie stałego monitoringu i identyfikacji zagrożeń. Jako przedsiębiorcy musimy dostosować się do świata, w którym niepewność stała się nieodłącznym elementem naszej codzienności.
Koncepcja „czarnych łabędzi” – nieprzewidywalnych i rzadkich zdarzeń o dużym wpływie – podkreśla, że nie chodzi o to, czy takie zdarzenia będą miały miejsce, ale kiedy się pojawią i jakie będą miały konsekwencje dla naszej firmy.
Na zmieniający się świat, pełen niepewności i „czarnych łabędzi”, nie mamy bezpośredniego wpływu. W obliczu szybkich zmian kluczowa staje się szybka identyfikacja nie tylko ryzyk, ale również szans, a także błyskawiczna reakcja i implementacja odpowiednich działań. Nie mamy kontroli nad pandemiami, wojnami, decyzjami politycznymi czy makroekonomicznymi wskaźnikami, ale możemy zarządzać ryzykiem w naszej firmie, wprowadzać stały monitoring
i analizować zarówno nasze przedsiębiorstwo, jak i jego otoczenie.
Pamiętajmy, że każde ryzyko to nie tylko potencjalne zagrożenie, ale także szansa na rozwój, doskonalenie organizacji i budowanie jej konkurencyjnej przewagi.
