Jednym z negatywnych efektów rosnącej popularności pracy zdalnej jest zgłaszane przez wielu pracowników mocne rozmycie czy rozciągnięcie czasu pracy – w tym coraz częstsze przenoszenie jej również na godziny nocne. Powinniśmy jednak z tym uważać.
Badanie przeprowadzone na Uniwersytecie Stanu Waszyngton miało za zadanie wyjaśnienie, dlaczego osoby pracujące w nocy narażone są na zwiększone ryzyko zachorowania na pewne odmiany raka. Samo zagrożenie zostało już bowiem dość dobrze udowodnione, „co skłoniło Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem Światowej Organizacji Zdrowia do zaklasyfikowania pracy w nocy jako prawdopodobnie rakotwórczą” – jak skomentował współautor badania, prof. Shobhan Gaddameedhi z Wyższej Szkoły Farmacji i Nauk Farmaceutycznych przy Washington State University.
Praca w nocy kontra praca w dzień – eksperyment w warunkach laboratoryjnych
W eksperymencie udział wzięło czternastu zdrowych ochotników, którzy mieli za zadanie wykonywać podobne działania za dnia lub w porze nocnej. Połowa z nich w ciągu trzech dni realizowała symulowaną pracę „na nocną zmianę”, podczas gdy druga połowa miała za zadanie pracować w warunkach dziennych.
Po zakończeniu symulowanych działań uczestnicy nie mogli spać przez 24 godziny, pozostawali w pozycji półleżącej w stałym oświetleniu i w temperaturze pokojowej, co godzinę otrzymywali też identyczne przekąski. Co trzy godziny pobierano im próbkę krwi.
Okazało się, że praca w nocy przyczyniała się do zakłócenia naturalnych, 24‑godzinnych rytmów aktywności niektórych genów, które mogą być powiązane z wystąpieniem raka. To z kolei sprawiało, że ochotnicy stawali się bardziej podatni na uszkodzenie ich DNA i błędne rozplanowanie mechanizmów jego naprawy przez organizm.
Człowiek jest zbudowany z „zegarków”
Naukowcy podkreślają, że chociaż istnieje coś takiego, jak centralny zegar biologiczny, umiejscowiony w mózgu, równocześnie niemal każda komórka ciała także dysponuje własnym „wbudowanym zegarkiem”. Obejmuje on geny znane jako „geny zegarowe”, których poziom aktywności zmienia się regularnie w zależności od pory dnia i nocy. Badacze postanowili więc sprawdzić hipotezę, że aktywność genów związanych z występowaniem raka również może być regulowana tego typu „zegarem”, dlatego praca w nocy może zakłócić rytm ich działania.
Analiza białych krwinek pobranych z próbek krwi uczestników eksperymentu wykazała, że rytmy wielu genów związanych z rakiem okazały się wyraźnie różne w przypadku ochotników symulujących pracę na nocną zmianę. Badacze zwracali też uwagę na fakt, że geny związane z naprawą uszkodzonego DNA, które wykazywały wyraźną rytmiczność aktywności w warunkach zmiany dziennej, straciły ją u osób aktywnych w porze nocnej.
Warto wiedzieć, warto być ostrożnym – i warto się wysypiać!
Dlaczego o tym piszemy? Badanie dotyczyło osób pracujących na nocną zmianę w sposób ciągły, czyli teoretycznie stosunkowo niedużej części społeczeństwa. Zmiany, jakie spowodowała pandemia COVID‑19, obejmują jednak gwałtowne zwiększenie popularności pracy zdalnej, z wieloma jej zaletami… i wadami.
Do tych ostatnich należy – zgłaszany przez wielu pracowników – problem związany z rozmyciem i rozciągnięciem czasu pracy, niestety często na późne godziny wieczorne i nocne. Bo skoro pracujemy w domu, to ciężko jest tak po prostu wyłączyć komputer, odejść od biurka i w pełni realnie wyjść z pracy – w pewnym sensie pozostajemy w niej cały czas.
Wiele zależy zatem od naszej samodyscypliny i umiejętności poukładania sobie aktywności (zawodowej, ale i związanej z relaksem) w taki sposób, by jak najrzadziej odbywała się ona w godzinach nocnych. Oczywiście dotyczy to zwłaszcza tych, którzy „zarywają nocki” w sposób regularny – musimy mieć świadomość, że stanowi to poważne zagrożenie dla zdrowia.
A zatem – o ile to tylko możliwe – noc przeznaczmy na sen, na dodatek w odpowiedniej ilości. Przeciętny dorosły człowiek pracujący umysłowo powinien codziennie spać około 7‑8 godzin (choć oczywiście także ten aspekt jest uwarunkowany genetycznie). Słuchajmy się naszych wewnętrznych zegarków!
Indeks górny Źródło: Badania naukowców z Uniwersytetu Stanu Waszyngton, opublikowane w lutym 2021 roku na łamach „Journal of Pineal Research”. Indeks górny koniecŹródło: Badania naukowców z Uniwersytetu Stanu Waszyngton, opublikowane w lutym 2021 roku na łamach „Journal of Pineal Research”.
